Staghornstenen

Staghornstenen zijn grote nierstenen die zich uitbreiden door de nierbekken en calyces en een takvormig patroon vormen dat lijkt op antlers (staghorn). Ze vullen vaak een groot deel van de ruimte in de nier op en kunnen meerdere calyxen tegelijk beschadigen.

Deze stenen bestaan meestal uit struviet, een combinatie van magnesium, ammonium en fosfaat. Ze ontstaan bijna altijd in het kader van infecties met urease- producerende bacteriën (zoals Proteus mirabilis, Klebsiella, Pseudomonas). De bacteriële urease verhoogt de urinepH, wat de vorming van struviet bevordert. Hoewel struviet de meest voorkomende samenstelling is, kunnen ook calciumfosfaat- of andere gifstofrijke kristallen aanwezig zijn.

De vorming ervan vereist meestal chronische of terugkerende urineweginfecties en obstructie. Een staghornsteen kan de urineafvoer belemmeren, leiden tot hydronefrose, en de nierfunctie aantasten. Klinisch presenteren patiënten zich vaak met flank- of buikpijn, recidiverende UTIs, koorts en hematurie; soms zijn er symptomen door obstructie of sepsis.

Diagnose wordt gesteld met beeldvorming: röntgenfoto’s van de buik, echografie of een CT-scan tonen de takvormige afwijking. Urineonderzoek kan alkalische urine en kristallen aantonen; urineculturen meestal positief voor urease- producerende bacteriën.

Behandeling vereist meestal ingrijpen door de arts. Voor grote staghornstenen is percutane nefrolithotomie (PCNL) de voorkeursmethode en wordt vaak in meerdere sessies uitgevoerd. Antibiotica gericht tegen de infectie zijn essentieel; bij obstructie of pyonefrose is spoedeisende drainage nodig. Preventie richt zich op het behandelen en voorkomen van infecties, voldoende vochtinname en monitoring op recidiefvorming.

Prognose hangt af van tijdige verwijdering en controle van infecties; zonder adequate behandeling kunnen complicaties ontstaan en kan de nierfunctie achteruitgaan.