afwijking

Afwijking is een term die in het Nederlands wordt gebruikt om een verschil te beschrijven tussen een gemeten waarde en een referentiepunt, zoals een verwachte waarde, een norm of een ontwerpwaarde. Het benoemt de mate waarin iets afwijkt van wat als normaal of gewenst wordt beschouwd. De term is wijdverbreid in wetenschap, techniek en geneeskunde en kan zowel numeriek als figuurlijk worden toegepast. Etymologisch komt afwijking van af- en wijken, wat letterlijk “wegwijken” betekent.

In de statistiek spreekt men vaak van afwijking ten opzichte van een referentiewaarde; de absolute afwijking |x - μ|, de kwadratische afwijking (x - μ)^2, en de standaarddeviatie (de standaardafwijking) die de spreiding van een dataset kwantificeert. Variantie is het gemiddelde van de gekwadrateerde afwijkingen. Op basis hiervan worden toleranties, betrouwbaarheidsintervallen en foutenanalyse bepaald.

In engineering en kwaliteitscontrole beschrijven afwijkingen meetverschillen ten opzichte van ontwerpspecificaties. Ze bepalen of een product binnen de toegestane toleranties valt en spelen een centrale rol bij inspectie, calibratie en procesverbetering. Afwijkingen kunnen meetfouten, instrumentfouten of werkelijke variatie in het productieproces weergeven.

In geneeskunde en biologie verwijst afwijking naar afwijkingen van de normale anatomie of ontwikkeling, zoals congenitale afwijkingen of pathologische afwijkingen. In de omgangstaal kan afwijking ook verwijzen naar minder gangbare kenmerken die afwijken van wat als normaal wordt beschouwd.

Overal geeft afwijking een toetsingspunt: afwijkingen helpen bij het evalueren, controleren en begrijpen van systemen, processen en lichamen.