ziekteweerstand

Ziekteweerstand is het vermogen van een organisme om infecties en ziekten af te weren en te bestrijden. In de biologie wordt dit begrip vaak ook immuniteit genoemd. Bij mensen en dieren onderscheidt men doorgaans twee hoofdvormen van weerstand: aangeboren (innate) en verworven (adaptive) immuniteit; bij planten spreekt men soms van plantaardige afweer en resistentie.

Aangeboren immuniteit biedt snelle, algemene bescherming tegen veel ziekteverwekkers. Het omvat fysieke barrières zoals huid en slijmvliezen, en cellulaire reacties zoals fagocytose door macrofagen en neutrofielen, evenals ontstekingsreacties. Deze respons is niet specifiek voor één ziekteverwekker en ontbreekt pas als de situatie chronisch wordt of gepersistente infecties optreden.

Verworven immuniteit ontstaat na blootstelling aan een specifieke ziekteverwekker. Het lichaam produceert specifieke antilichamen en T-cellen die gericht zijn tegen die verwekkers, en onthoudt een immunologisch geheugen voor snellere en sterkere reacties bij toekomstige infecties met dezelfde agentia. Vaccinaties trainen dit systeem zonder ziekte te veroorzaken.

Factoren die ziekteweerstand beïnvloeden zijn onder meer genetische aanleg, leeftijd, voeding en slaap, roken en alcoholgebruik, stress, en de aanwezigheid van chronische ziektes. De samenstelling van de micro-organismen in de darmen en op huid speelt ook een rol bij de algemene weerstand.

Toepassingen van het begrip ziekteweerstand variëren van klinische beoordeling van immuunstatus tot plantenziektebeheer. Het begrip is centraal in preventieve zorg, vaccinatieprogramma’s en het verminderen van uitbraken van infectieziekten.