geheugen

Geheugen is het mentale systeem dat informatie encodeert, opslaat en op aanvraag weer toegankelijk maakt. Het omvat zowel de opslag van sensorische indrukken als de langdurige opslag van kennis, ervaringen en vaardigheden. Geheugen is cruciaal voor leren, planning en ons dagelijks functioneren.

Geheugen wordt vaak onderverdeeld in drie fasen: sensorisch geheugen, kortetermijn- of werkgeheugen en langetermijngeheugen. Sensorisch geheugen registreert korte, snelle indrukken uit de zintuigen. Werkgeheugen houdt beperkte informatie tijdelijk vast en bewerkt deze actief. Langetermijngeheugen bevat kennis en herinneringen die langdurig bewaard blijven en kan verder worden onderverdeeld in expliciet (bewust oproepen) en impliciet (onbewust leren en vaardigheden). Expliciet geheugen omvat episodisch geheugen (persoonlijke gebeurtenissen) en semantisch geheugen (feiten en concepten), terwijl impliciet geheugen onder meer procedures en motorische vaardigheden omvat.

De opslag en terugroep van informatie verlopen via processen als encoding (informatie verwerken en vastleggen), consolidatie (verankering in het lange termijngeheugen, onder invloed van slaap en herhaling) en retrieval (ophalen van opgeslagen informatie). Hersenstructuren zoals het hippocampus en de prefrontale cortex spelen een sleutelrol bij consolidatie en retrieving, terwijl de amygdala emoties kan koppelen aan herinneringen. Synaptische plasticiteit, waaronder lange-termijnpotentiatie, onderstreept de aanpassingen die geheugen mogelijk maken.

Geheugen kan normaal evolueren met ouderdom, maar ook verstoord raken door aandoeningen zoals amnesie, dementie en Alzheimer. Trainingstechnieken zoals herhaling, cues en mnemonische hulpmiddelen kunnen het geheugen ondersteunen. Geheugenonderzoek gebruikt tests die episodische of gerelateerde herinneringen meten via recall of herkenning en bestudeert factoren die encoding en retrieval beïnvloeden.