plasticiteit

Plasticiteit is het vermogen van een systeem om onder invloed van krachten of stimuli een verandering te ondergaan die blijvend is. In verschillende vakgebieden heeft het begrip verschillende betekenissen. In de materiaalkunde verwijst plasticiteit naar de blijvende vervorming van een materiaal wanneer de elasticiteitsgrens wordt overschreden. In de biologie en geneeskunde duidt plasticiteit op het vermogen van levende systemen om zich aan omstandigheden aan te passen, bijvoorbeeld via fenotypische plasticiteit of door aanpassingen in zenuwnetwerken.

In de materiaalkunde verwijst plasticiteit naar de blijvende vervorming van een materiaal wanneer de elasticiteitsgrens wordt overschreden. Het verschil met elasticiteit is dat elasticiteit reversibel is, terwijl plasticiteit meestal permanent is. Plasticiteit ontstaat vaak door beweging van dislocaties in kristallijne materialen of door mobilisatie van moleculaire ketens bij polymeren. Het niveau van plasticiteit hangt af van temperatuur, samenstelling, microstructuur en aanwezigheid van onzuiverheden.

Biologische plasticiteit omvat fenotypische plasticiteit: het vermogen om uiterlijk of fysiologie te veranderen zonder genetische mutaties. Neuroplasticiteit beschrijft veranderingen in zenuwnetwerken door leren, ervaring of letsel, zoals synaptische aanpassingen of hersenreorganisatie. Plasticiteit is vaak het hoogst in jeugdige fases en kan tijdelijk of langdurig zijn. Het vermogen om zich aan te passen kan zowel voordelen bieden (leren, herstel) als nadelen (gevoeligheid voor stress).

Toepassingen en onderzoek richten zich op het ontwerpen van materialen met gewenste plastische eigenschappen, op revalidatie en leerstrategieën die plasticiteit benutten, en op begrip van plasticiteit in ecologie en evolutie. De term is afgeleid van het Latijnse plasticus: vormbaar.