wanneer

Wanneer is een Nederlands woord dat functioneert als vraagwoord en als temporele voegwoord. Het betekent ongeveer “when” in het Engels en wordt gebruikt om naar tijd te vragen of om een tijdsbepalende bijzin in te leiden. In vragen staat het vaak aan het begin van de zin: Wanneer vertrek je? Het kan ook in indirecte vragen voorkomen: We weten niet wanneer hij komt.

Als temporele voegwoord begint wanneer een tijdsbepalende bijzinnetje, dat de tijd van de handeling in de hoofdzin aangeeft: Ik bel je terug wanneer ik vrij ben. In bijzinnen staat het finite werkwoord meestal aan het einde van de zin, volgens de Nederlandse hoofd-zijvolgorde.

Toelichtingen: in veel gevallen kan wanneer worden vervangen door als wanneer de tijd afhankelijk of hypothetisch is: Ik ga weg als ik klaar ben. Het verschil ligt in nuance: wanneer benadrukt een specifieke of bekende tijd, terwijl als vaker wordt gebruikt voor voorwaardelijke of algemene tijdsaanduidingen. Voor verleden tijdsreferenties wordt vaker toen gebruikt: Toen kwam hij? In vragen over een specifiek moment in het verleden is beide mogelijk, maar toen is gebruikelijker in spreektaal.

Etymologie en verwantschap: wanneer is de standaard Nederlandse question word voor tijd en is verwant aan het Engelse when en het Duitse wann in vragen. Het woord wordt flexibel toegepast in zowel directe als indirecte vragen en in sommige formele teksten ook in bepaalde relatieve tijdsconstructies, zij het met variatie in stijl en voorkeur.