bijzinnen

Bijzinnen, ook wel onderschikkende bijzinnen genoemd, zijn bijzinnen die niet zelfstandig een zin kunnen vormen. Ze hangen af van een hoofdzin en worden verbonden met die hoofdzin door een onderschikkend voegwoord of een betrekkelijk voornaamwoord. In het Nederlands worden bijzinnen in twee hoofdtypes onderscheiden: bijvoeglijke bijzin en bijwoordelijke bijzin. Elke soort vervult daarbinnen een verschillende functie.

Een bijvoeglijke bijzin (relatieve bijzin) geeft extra informatie over een zelfstandig naamwoord in de hoofdzin. Ze wordt ingeleid door betrekkelijke voornaamwoorden zoals die, dat, wie, wat of welke. Voorbeeld: Het boek dat ik gisteren kocht, is spannend. Het bijvoeglijke deel geeft nader inzicht bij “het boek.” In dit soort bijzinnen staat het werkwoord doorgaans aan het eind van de bijzin.

Een bijwoordelijke bijzin (adverbiale bijzin) levert informatie over de omstandigheid van de hoofdhandeling: tijd, oorzaak, voorwaarde, doel, concessie, plaats, enzovoort.Ze wordt ingeleid door voegwoorden zoals omdat, want, wanneer, toen, terwijl, hoewel, als, indien, zodat, en ook door infinitieven met te of om te (om... te) voor doel. Voorbeelden: Ik blijf thuis omdat ik ziek ben (oorzaak). Ik ga naar buiten als het droog is (voorwaarde). Ik train om gezonder te blijven (doel). Een infinitiefblok met “om te” geeft vaak doel aan.

In de syntaxis kan een bijzin voorop of achter de hoofdzin staan. Als de bijzin voorop staat, blijft het hoofdwerkwoord meestal in de tweede positie, en staat het werkwoord van de bijzin aan het eind van die bijzin, bijvoorbeeld: Omdat het regent, blijf ik binnen. Als de bijzin achter de hoofdzin komt, blijft de hoofdzin zelfstandig en eindigt de bijzin met zijn eigen werkwoord. Bijzinnen vormen zo een essentieel onderdeel van samengestelde zinnen in het Nederlands.