spreektaal

Spreektaal is de verzameling taalvarianten die mensen in dagelijkse, mondelinge communicatie gebruiken. In tegenstelling tot schrijftaal, die vooral in geschreven teksten voorkomt en vaak aan gestandaardiseerde grammatica en spelling is gebonden, is spreektaal doorgaans spontaan, contextafhankelijk en regionaal gekleurd. Kenmerkend zijn onder meer intonatie, tempo en pauzes, veelvuldig gebruik van fillers, minder vaste grammaticale constructies en een grotere vrijheid in woordvolgorde.

Spreektaal vertoont aanzienlijke variatie. Ze verschilt tussen regio’s (dialecten en regionale varianten), tussen sociale groepen en tussen informele en formele situaties. In informele spreektaal komen vaak afkortingen, omgangstaal en slang voor; in formele situaties wordt vaker gestandaardiseerd taalgebruik gehanteerd. In het Nederlands bestaat een verschil tussen de alledaagse spreektaal en de geschreven standaard; in veel situaties wordt Algemeen Nederlands gebruikt, maar registers kunnen door elkaar lopen afhankelijk van context en doel.

Onderzoek naar spreektaal valt onder sociolinguïstiek en conversation analysis. Het bestudeert hoe sprekers registers kiezen, hoe pragmatiek en beurtwisseling plaatsvinden en hoe sociale factoren de taalkeuze beïnvloeden. In onderwijs en media ligt de nadruk op helder en correct gebruik van de standaardtaal in formele communicatie, terwijl spreektaal een levende vorm van dagelijkse communicatie blijft.