standaardtaal

Standaardtaal is een gecodificeerde, prestige-variante van een taal die wordt gebruikt voor formele communicatie, onderwijs, media en administratie. Ze is meestal gestandaardiseerd via normative grammars, woordenboeken en spellingsregels en wordt in scholen onderwezen. Een standaardtaal is niet hetzelfde als de dagelijkse gesproken dialecten, hoewel zij vaak is gebaseerd op één of meer regionale variëteiten.

Standaardtaal dient als gemeenschappelijke communicatieroute tussen sprekers van verschillende dialecten of sociolects en faciliteert onderlinge verstaanbaarheid in nationale en institutionele contexten. Ze draagt vaak prestige en klassiekersymboliek met zich mee, verbonden aan geletterdheid en macht, en biedt een uniforme basis voor overheid, media en onderwijs.

In het Nederlands wordt de standaardtaal doorgaans aangeduid als Algemeen Nederlands of Standaardnederlands. Deze vorm wordt gebruikt in Nederland en Vlaanderen, terwijl er regionale varianten en registers bestaan die verschillen in spelling, woordenschat en uitspraak. Het doel van standaardisatie is ruimtelijke en sociale grensoverschrijdende communicatie mogelijk te maken, zonder dat spontane dialecten volledig verdwijnen.

Historisch ontvouwde standaardisatie zich vanaf de vroegmoderne periode door de opkomst van drukwerk, staatsonderwijs en administratieve vereisten. Grammaticabundelingen, woordenboeken en spellingvoorschriften droegen bij aan een steeds betrouwbaarder normatief systeem, dat in de afgelopen eeuwen verder is ontwikkeld en aangepast aan maatschappelijke veranderingen.

Kritiek op standaardtaal richt zich onder meer op prescriptivisme en de versterking van macht en sociale ongelijkheid, doordat dialecten en minderheidsvarianten minder erkend of gestigmatiseerd kunnen raken. In de hedendaagse pluriforme samenleving blijven standaardtaal en gesproken varianten met elkaar verweven.