overheid

Overheid is de verzameling instellingen die binnen een staat bevoegdheid uitoefenen, regels handhaven en publieke diensten leveren. In de Nederlandse context omvat de term de centrale overheid (Rijksoverheid), de provincies, de gemeenten en de waterschappen, evenals autonome publieke organen en regelgevende instanties. De overheid opereert onder de rechtsstaat en is gebonden aan de Grondwet en wetten die door het parlement zijn vastgesteld.

Het politieke systeem combineert democratische vertegenwoordiging met een ambtelijk apparaat. Politieke leiding komt van de demissionaire of formende regering: het kabinet onder leiding van de minister-president en de ministers die verantwoordelijk zijn voor beleidsterreinen. De koning of koningin heeft een grotendeels ceremoniële rol. De wetgevende macht ligt bij de Staatsmakt de Tweede Kamer (Tweed Kamer) en de Eerste Kamer (Senate). De rechterlijke macht is onafhankelijk.

Functies van de overheid zijn onder meer het maken en uitvoeren van beleid, het ontwerpen en handhaven van wetten, openbare dienstverlening en regulering, begroting en fiscale taken, veiligheid en defensie, en het buitenlandse beleid (voor zover toebedeeld aan de nationale overheid). Provincies verwerken taken op regionaal niveau zoals ruimtelijke ordening en milieu, gemeenten verzorgen lokale taken zoals huisvesting en basisvoorzieningen, en waterschappen beheren waterveiligheid en waterbeheer.

Verantwoording en transparantie: de overheid staat onder democratische controle en de rechtsstaat. Begrotingen en beleidsplannen worden door het parlement beoordeeld; onafhankelijke toezichts- en auditorganisaties en een ombudsman houden toezicht op prestaties.Vrijwillige openbaarmaking en informatieexerceern wordt gestimuleerd, onder meer via wetgeving inzake openbaarheid van bestuur. Decentralisatie verdeelt bevoegdheden over verschillende overheidslagen om lokaal bestuur mogelijk te maken.