verantwoordelijk

Verantwoordelijk is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands dat betekent dat iemand of iets de plicht heeft verantwoording af te leggen of aansprakelijk te zijn voor de uitkomsten. Het kan slaan op een persoon, een taak, een organisatie of een beslissing. De tegenhanger in het zelfstandig naamwoord is verantwoordelijkheid, de bewuste toestand van plicht en verantwoording. Een gerelateerde uitdrukking is verantwoording afleggen, wat inhoudt dat men rekenschap geeft over handelen en keuzes.

Etymologisch komt verantwoordeljk van ver- (een voor- of intensificerende prefix) en verantwoordelijk, dat op zijn beurt is afgeleid van antwoordelijk, van antwoord (antwoord) met het achtervoegsel -elijk. Zo ligt de nadruk op het vermogen of de plicht om verantwoord te kunnen handelen en verantwoording af te leggen.

In het taalgebruik onderscheidt verantwoordeljk zich van aansprakelijk. Verantwoordelijk verwijst vaker naar morele en organisatorische verplichtingen en het dragen van verantwoordelijkheid, terwijl aansprakelijk meestal juridische aansprakelijkheid in rechte aanduidt. In professionele en maatschappelijke contexten komt men termen als verantwoord ondernemen (ook wel maatschappelijk verantwoord ondernemen, MVO) en verantwoordelijkheid dragen tegen, verantwoordelijkheden nemen tegen, verantwoording afleggen tegen tegenkomen.

Veelgebruikte uitdrukkingen zijn onder andere: een verantwoordelijke positie bekleden, verantwoordelijk handelen, verantwoordelijkheid nemen, en verantwoording afleggen. De Engelse vertaling is meestal "responsible" of "accountable," afhankelijk van de nuance. Verantwoordelijk wordt in diverse vakgebieden toegepast, waaronder governance, ethiek, en HR, waar heldere verantwoording en duidelijke rollen cruciaal zijn.