verantwoord

Verantwoord is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord dat meestal wordt vertaald als responsible of accountable. Het duidt op de plicht of het vermogen om rekenschap te geven voor handelen, beslissingen en de gevolgen daarvan. Etymologisch gezien is het afgeleid van het zelfstandig naamwoord antwoord (antwoord) met het prefix ver-, waardoor de betekenis verschuift naar het kunnen geven van verantwoording of het kunnen rechtvaardigen van handelen. Het concept vormt de basis van begrippen als verantwoordelijkheid en verantwoording. De afgeleide zelfstandige woorden zijn onder meer verantwoording (accountability) en verantwoordelijkheid (responsibility).

In organisaties en overheden wordt gesproken over de verantwoordingsplicht en het nemen van verantwoordelijkheid: bijvoorbeeld een bestuurder die verantwoording neemt voor een mislukt project, of een verantwoorde keuze. Het is daarbij belangrijk onderscheid te maken met aansprakelijkheid: aansprakelijk verwijst naar juridische aansprakelijkheid, terwijl verantwoordelijkheid breder kan verwijzen naar morele of professionele plicht.

Verantwoord wordt vaak gebruikt in combinatie met zelfstandig naamwoorden: verantwoorde beleid, verantwoord handelen. In predicatieve zinsnede kan men ook zeggen: Het is verantwoord om te stoppen, wat betekent dat het gerechtvaardigd of verstandig is. Vergelijkbare termen zijn verantwoordlijk/ verantwoordelijk en redelijke, terwijl verantwoordelijkheid en verantwoording als zelfstandige namen de concepten rekenschap en plicht aanduiden.

Verantwoord is een fundamenteel begrip in discussies over governance, ethiek en bedrijfsvoering, waar het gaat om het nemen van verantwoordelijkheid, transparantie en accountability. Het woord fungeert als maatstaf voor normen en handelen binnen uiteenlopende maatschappelijke contexten.