gemeenten

Gemeenten zijn de kleinste bestuurlijke eenheden in Nederland en in de Nederlandse taalgebieden van België. Ze regelen lokale aangelegenheden en leveren basisdiensten aan inwoners, zoals afvalbeheer, lokale wegen, sport- en cultuurvoorzieningen en sociale dienstverlening. De gemeente bepaalt ook lokale regels en verordeningen binnen het kader van nationale wetgeving.

Bestuur: Een gemeenteraad (raad) wordt via gemeenteraadsverkiezingen gekozen. De raad stelt beleid en begrotingen vast. De uitvoerende macht bestaat uit het college van burgemeester en wethouders (B&W), geleid door de burgemeester, die als voorzitter van zowel de raad als het college optreedt. In Nederland is de burgemeester benoemd door de koning op voorstel van de minister van Binnenlandse Zaken; wethouders worden door de gemeenteraad benoemd. In België is het college dat bestaat uit de burgemeester en schepenen gevormd door de gemeenteraad en benoemd door de regionale overheid.

Taken: De gemeente is verantwoordelijk voor ruimtelijke ordening en bouwtoezicht, woningbouw, milieu en waterbeheer, volkshuisvesting, lokaal verkeer en infrastructuur, en lokale dienstverlening zoals sociale bijstand, jeugd en welzijn, cultuur en sport. Openbare orde en veiligheid vallen onder de taakopdracht in nauwe samenwerking met politie en justitie.

Relatie en financiën: Gemeenten vormen samen met provincies of regio's het lokale niveau van bestuur. Ze voeren beleid uit en werken regionaal samen aan ruimtelijke planning en infrastructuur. Financiën komen uit eigen belastingen en heffingen, bijdragen van hogere overheden en subsidies; veel gemeenten ontvangen daarnaast transfers.