uitvoerende

Uitvoerende macht, in staatsrecht ook wel de uitvoerende genoemd, is het deel van de overheid dat belast is met de uitvoering van wetten en het dagelijkse bestuur. De term komt van het werkwoord uitvoeren en duidt op het realiseren van beleid, besluitvorming en het beheren van overheidsdiensten. In een constitutionele democratie maakt de uitvoerende macht doorgaans deel uit van de scheiding der machten, naast de wetgevende en de rechterlijke macht.

Samenstelling en taken: De uitvoerende macht wordt meestal gevormd door de regering, waaronder de ministerraad of het kabinet en de ministers (en vaak een staatshoofd dat een ceremoniële rol vervult). In federale of decentrale staten kunnen ook regionale of deelniveaus van de uitvoerende macht bestaan. Belangrijkste taken zijn het voorstellen en uitvoeren van wetten, het formuleren van beleid, het beheren van openbare diensten (onderwijs, gezondheidszorg, infrastructuur), buitenlands beleid en defensie, handhaving van orde en veiligheid en het opstellen en uitvoeren van de begroting.

Verantwoording en toezicht: De uitvoerende macht is in de meeste systemen verantwoording verschuldigd aan de wetgevende macht en kan onderhevig zijn aan parlementaire controle, begrotingschecks en, waar van toepassing, een motie van wantrouwen. In parlementaire systemen kan de regering slechts voortbestaan bij het vertrouwen van het parlement; in presidentsystemen is de relatie met de wetgevende macht vaak gespannen door een duidelijke scheiding tussen beide.

Voorbeelden en variatie: De exacte samenstelling en bevoegdheden van de uitvoerende macht verschillen per land en staatsmodel. In veel democratieën bestaan typen als parlementaire en presidiale uitvoerende machten, met verschillende mechanismen voor checks and balances en democratische legitimatie.