Decentralisatie

Decentralisatie is een proces waarbij zeggenschap en bevoegdheden worden verplaatst van een centrale overheid naar lagere overheden of autonome instanties. Het doel is beter afstemming op lokale behoeften, grotere verantwoordelijkheid en efficiënter bestuur. Het concept staat vaak in contrast met centralisatie en raakt aan het principe van subsidiariteit, dat vereist dat beslissingen op het laagste niveau worden genomen dat effectief kan handelen.

Er bestaan verschillende vormen. Politiek-administratieve decentralisatie verwijst naar overdracht van bevoegdheden aan provincies, gemeenten of regionale autoriteiten. Functionele of organisatorische decentralisatie geeft organisaties autonomie op het gebied van uitvoering. Deconcentratie houdt in dat de centrale overheid taken onderbrengt bij regionale kantoren zonder volledige zelfstandigheid; decentralisatie gaat vaak gepaard met eigen budgettaire autonomie en rechtspersoonlijkheid. Bevoegdheden worden meestal verplaatst via wetgeving en begrotingsafspraken; inkomsten en uitgaven kunnen worden toegewezen aan de lagere niveaus.

Voordelen omvatten betere aansluiting bij lokale context, grotere participatie en meer verantwoordelijkheidsgevoel. Uitdagingen zijn onder meer capaciteitsverschillen tussen regio's, afstemming en coördinatie, risico's van polycentrisme en ongelijkheid in middelen. Succesvolle decentralisatie vereist duidelijke bevoegdheidsafbakening, financiële middelen en versterkte instituties.

Voorbeelden: in veel Europese landen bestaan decentrale systemen, zoals de autonome regio's in Spanje, de Länder in Duitsland en de gemeenten en provincies in Nederland. In ICT wordt decentralisatie soms gebruikt om gedistribueerde systemen te beschrijven waarin controle is verspreid en geen enkele entiteit alles bepaalt (bijv. blockchain).