woordenboeken

Een woordenboek is een naslagwerk dat woorden van een taal ordent en van betekenis en gebruik voorziet. Voor elk lemma worden doorgaans de spelling, de uitspraak, de grammaticale functie en de definities gegeven, vaak aangevuld met voorbeelden van gebruik. Veel woordenboeken bevatten ook etymologie, synoniemen en informatie over register en stijl. Moderne uitgaven bestaan zowel als papieren edities als digitale en online versies, die gemakkelijk doorzoekbaar zijn en vaak up-to-date blijven.

Er bestaan verschillende typen woordenboeken. Monolinguale woordenboeken richten zich op het Nederlands en geven definities en toelichtingen in het Nederlands; bilinguale of meertalige woordenboeken geven vertalingen en taalkundige relaties tussen talen. Daarnaast zijn er historische woordenboeken die de ontwikkeling van woorden door de tijd laten zien en gespecialiseerde naslagwerken voor vakgebieden zoals recht, geneeskunde of informatica. Ook orthografische naslagwerken zoals het Groene Boekje geven de officiële spellingregels en hoofdvormen.

Historisch overzicht: De Nederlandse lexicografie begint in de vroegmoderne tijd; in de negentiende en twintigste eeuw verschenen grootschalige werken zoals Woordenboek der Nederlandsche Taal en later uitgebreide uitgaven van Van Dale. Deze bronnen hebben zowel descriptieve als prescriptieve functies en worden in verschillende edities aangepast aan veranderend taalgebruik.

Digitalisering: Tegenwoordig zijn de meeste belangrijke woordenboeken ook online beschikbaar en combineren zij traditie met corpusgebaseerde data en automatische updating. Open-content zoals Wiktionary biedt daarnaast Nederlandse lemmas en etymologie. Het gebruik van woordenboeken blijft breed: zij dienen taalleerders, schrijvers, vertalers, onderzoekers en onderwijsinstellingen als referentie en hulpmiddel bij taalbeoordeling.