zintuigen

Zintuigen vormen de mechanismen waarmee levende wezens stimuli uit de omgeving en het eigen lichaam waarnemen. Traditioneel worden vijf zintuigen onderscheiden: zien, horen, proeven, ruiken en voelen. In de literatuur komen ook aanvullende modaliteiten voor, zoals balans en proprioceptie, temperatuur en pijn, en chemische waarneming.

Receptoren in zintuigorganen zetten stimuli om in elektrische signalen die via zenuwen naar het centrale zenuwstelsel worden geleid. Het grootste deel van de informatie passeert via de thalamus, waarna specifieke sensorische regio’s in de hersenschors de signalen interpreteren, bijvoorbeeld de visuele cortex voor beeld, de auditieve cortex voor geluid en de somatosensorische cortex voor aanraking. Deze verwerking stelt ons in staat objecten en gebeurtenissen te zien, te horen, te voelen en te interpreteren.

Zicht ontstaat door fotoreceptoren in het netvlies; gehoor door haarcellen in het slakkenhuis; smaak door smaakpapillen; geur door olfactorische receptoren in de neusholte; tast door mechanoreceptoren in huid en weefsels. Proprioceptie geeft informatie over positie en beweging van het lichaam via receptoren in spieren en pezen; evenwicht via het vestibulaire systeem in het binnenoor. Temperatuur en pijn vormen aanvullende somatosensorische modaliteiten, en chemische sensoren waarnemen chemische stoffen.

Senses ontwikkelen zich vroeg in de ontwikkeling en kunnen door veroudering of letsel veranderen. De menselijke zintuigen variëren in gevoeligheid en functioneren, en bij verschillende diersoorten bestaan aanvullende of andere zintuigsystemen.