waarmee

Waarmee is een samengesteld Nederlands voornaamwoord dat letterlijk “met welke” of “met wat” betekent. Het combineert het interrogatieve woord waar met het pronominale mee (met). Het wordt gebruikt om het instrument of de middel aan te wijzen waarmee een handeling wordt uitgevoerd, en kan zowel in vragende zinnen als in betrekkelijke bijzinnen voorkomen.

Het gebruik in vraagzinnen is doorgaans duidelijk: Waarmee eet je? , Waarmee schrijf jij? , Waarmee ben je bezig? In deze zinnen vraagt de spreker naar het middel of instrument dat bij de handeling is betrokken.

In betrekkelijke (relative) bijzinnen verwijst waarmee naar het middel waarmee iets gebeurt: Het mes waarmee ik snij is scherp. De pen waarmee ik schrijf ligt op tafel. De betekenis ligt dus meestal op instrument, middel of manier van handelen, vaak maar niet uitsluitend met het werkwoord met, maar het woord kan ook in bredere betekenissen voorkomen afhankelijk van context.

Waarmee is verwant aan andere samengestelde voornaamwoorden zoals waarmee-varianten met hier- en daar-: hiermee (met dit), hiermee kun je het openen; daarmee heb ik het probleem opgelost. Het verschil met een losse formulering als met welke is vaak stylistisch: met welke kan formeler klinken, terwijl waarmee vaker in zinnen als vraag of betrekkelijke bijzin natuurlijker aanvoelt.

Samenvattend: waarmee is de standaard vorm om te vragen naar of te verwijzen naar het instrument of de methode waarmee iets gebeurt. Het is een veelgebruikt en veelzijdig hulpmiddel in zowel vragen als beschrijvende zinnen.