zenuwstelsel

Het zenuwstelsel is het netwerk dat signalen in het lichaam opvangt, verwerkt en uitvoert. Het regelt beweging, zintuiglijke waarneming, cognitie en autonome processen als ademhaling en hartslag. Het systeem bestaat uit het centrale zenuwstelsel (CZS), met hersenen en ruggenmerg, en het perifere zenuwstelsel (PZS), met zenuwen buiten het CZS.

Het CZS verzorgt verwerking en coördinatie; het PZS transporteert signalen tussen het CZS en het lichaam. Het PZS bevat somatische zenuwen voor bewuste beweging en sensorische input, en het autonome zenuwstelsel dat onbewuste functies regelt, onderverdeeld in sympathisch en parasympathisch.

Neuronen zijn de functionele eenheden die elektrische impulsen genereren en chemische signalen via synapsen vrijgeven. Gliale cellen ondersteunen het neuronale weefsel. Netwerken neuronen vormen circuits die sensorische informatie verwerken en motorische output aansturen.

Bescherming en ondersteuning komen van het skelet (schedel en wervelkolom) en de hersenvliezen: dura mater, arachnoïdea en pia mater. Cerebrospinale vloeistof (CSF) circuleert in ventrikels en subarachnoïdale ruimte. De bloed-hersenbarrière beperkt stoffen in de hersenen. Myelinisatie versnelt signaaloverdracht: oligodendrocyten in het CZS, Schwanncellen in het PZS.

Autonome regulatie omvat het sympathische systeem (voor actie) en het parasympathische systeem (rust en herstel). Het enterisch zenuwstelsel regelt motoriek en secretie in het spijsverteringskanaal. Het zenuwstelsel toont plasticiteit: ontwikkeling in de embryonale fase en aanpassing, maar herstel is vaak beperkt in het CZS.

Veel voorkomende aandoeningen zijn beroerte, neurodegeneratieve ziekten zoals Alzheimer en Parkinson, multiple sclerose, epilepsie en perifere neuropathieën. Diagnostiek omvat neurologisch onderzoek en beeldvorming; elektro-encefalografie kan worden gebruikt. Behandeling richt zich op symptoomverlichting, rehabilitatie en farmacotherapie.