Werkgeheugen

Werkgeheugen is het cognitieve systeem dat tijdelijk informatie vasthoudt en tegelijkertijd verwerkt die nodig is voor complex denken, zoals redeneren, plannen en taalgebruik. Het werkgeheugen gaat verder dan passieve opslag: het levert bewerking van informatie op korte termijn en dient als tijdelijk werkgeheugen voor lopende taken. Het werkt samen met aandacht en heeft een beperkte capaciteit, waardoor we gevoelig zijn voor afleiding en cognitieve belasting.

Een invloedrijk model is het multicomponentmodel van Baddeley en Hitch. Het model onderscheidt een centrale uitvoerder die controle en aandacht verdeelt, een fonologische lus die gesproken en gelezen taal vasthoudt, en een visueel-ruimtelijk schetsblok voor beelden en ruimtelijke informatie. Later werd de episodische buffer toegevoegd als opslagruimte die informatie uit verschillende bronnen combineert tot cohesieve gebeurtenissen. Een alternatief is Cowan's embedded-processes-model, waarin werkgeheugen wordt gezien als de actieve deelverzameling van het langetermijngeheugen onder aandacht.

Capaciteit en ontwikkeling: bij volwassenen ligt de praktische capaciteit meestal rond vier items of chunks; er is variatie tussen individuen en taken. De fonologische lus houdt een paar seconden spraakgeluid vast; het visueel-ruimtelijk schetsblok houdt beelden en ruimtelijke relaties vast. Leeftijd, stress en cognitieve belasting beïnvloeden prestaties. Bij kinderen ontwikkelt het werkgeheugen zich geleidelijk, en bij veroudering kan de efficiëntie afnemen.

Metingen en relatie tot intelligentie: veelgebruikte taken zijn operation span, read span en n-back. Het werkgeheugen correleert veel met verschillende aspecten van intelligentie en leerprestaties, maar causale relaties blijven complex en vaak taak- of contextafhankelijk.

Toepassingen en klinische relevantie: werkgeheugen is vaak aangetast bij ADHD, letsel aan de hersenen en schizofrenie, en speelt een rol in diagnostiek en revalidatie. Onderwijs- en revalidatieprogramma’s proberen vaak strategieën te bieden om werkkapaciteit te verhogen of taakbelasting te managen; effecten van training zijn gemengd en transfers naar bredere functies zijn niet always robuust.