irritabiliteit

Irritabiliteit verwijst naar een verhoogde prikkelbaarheid en een snelle boosheidsreactie die buiten proportie kan zijn ten opzichte van de situatie. Het kan een tijdelijk symptoom zijn of langdurig aanwezig zijn en voorkomt bij zowel kinderen als volwassenen. Irritabiliteit is geen afzonderlijke diagnose, maar eerder een symptoom dat in verschillende medische, psychiatrische en psychosociale contexten kan voorkomen.

Oorzaken en factoren die irritabiliteit kunnen oproepen, zijn onder andere slaaptekort, stress, lichamelijke pijn en chronische aandoeningen, hormonale veranderingen (zoals tijdens de puberteit, het premenstrueel syndroom of de overgang), en het gebruik van of ontwenning van bepaalde stoffen (zoals cafeïne, alcohol of medicijnen). Medische aandoeningen zoals depressie, angststoornissen, bipolaire stoornis, ADHD, hyperthyreoïdie en pijnsyndromen kunnen ook irritabiliteit veroorzaken. Soms ontstaat irritabiliteit als bijwerking van geneesmiddelen.

Symptomen variëren maar omvatten meestal een kort lontje, snelle boosheid of woede, moeite om frustratie te verdragen en een grotere reactie op dagelijkse irritaties. Bij kinderen kan het zich uiten in driftbuien of agressief gedrag; bij volwassenen in vluchtige ruzies of conflictueus gedrag. Daarnaast kunnen slaapproblemen, concentratieproblemen en stemmingswisselingen voorkomen.

Diagnose en behandeling: irritabiliteit wordt doorgaans beoordeeld in de context van andere klachten en medische voorgeschiedenis. Een zorgverlener kan screeningsvragen stellen en zo nodig lichamelijk onderzoek doen om onderliggende oorzaken uit te sluiten. Behandeling richt zich op het achterhalen en behandelen van de onderliggende oorzaak, verbetering van slaap en stressmanagement, en indien nodig psychotherapeutische interventies (zoals cognitieve gedragstherapie of mindfulness). Medicatie kan een rol spelen bij een onderliggende aandoening.

Prognose en wanneer hulp te zoeken: irritabiliteit kan tijdelijk zijn of chronisch, afhankelijk van de oorzaak. Raadpleeg een huisarts of specialist als irritabiliteit persistente problemen veroorzaakt, samenhangt met depressieve of angsstoornissen, of leidt tot significant functionele beperkingen of gevaarlijk gedrag.