gedrag

Gedrag verwijst naar alle waarneembare handelingen en reacties van een mens of dier. Het omvat zowel motorische acties als communicatie, en kan optreden als reactie op stimuli of als gevolg van interne processen. Gedrag is vaak het resultaat van interacties tussen genetische aanleg, leerervaringen en omgevingsfactoren.

Er bestaan verschillende invalshoeken op gedrag. Biologisch georiënteerde benaderingen benadrukken genetische factoren, neurobiologie en hormonen; psychologische stromingen richten zich op leren, cognitie en motivatie; socioculturele perspectieven benadrukken invloed van normen, waarden en sociale omgevingen. In veel studies wordt gedrag gezien als aangeboren patroonvorming en als aangeleerd gedrag door conditionering, imitatie en ervaring.

Onderzoek naar gedrag gebeurt met observatie, experimenteel ontwerp en rapportage. Een belangrijke methode is operationeel definiëren: wat precies wordt gemeten en hoe. Ethologen bestuderen diergedrag in natuurlijke situaties, terwijl psychologie en cognitieve wetenschappen meer gericht zijn op menselijk gedrag in gecontroleerde contexten. Ethische overwegingen spelen altijd een rol bij de verzameling en interpretatie van data.

Toepassingen van gedragsonderzoek komen voor in klinische psychologie, onderwijs, arbeidspsychologie en diertraining. In de gezondheidszorg wordt gedrag gemeten om klinische vooruitgang te volgen; in onderwijs en training wordt gedrag beïnvloed met positief gedragsondersteunende methoden en gedragsanalyses. Ook factoren zoals cultuur, armoede en stress worden meegenomen in beleid en interventies.