motivatie

Motivatie is het proces waardoor mensen keuzes maken, zich inzetten en energie steken in het nastreven van doelen. Het verklaart waarom iemand een activiteit oppakt en gemotiveerd blijft, of juist afhaakt. Motivatie wordt onderscheiden in intrinsieke motivatie, die voortkomt uit de activiteit zelf, en extrinsieke motivatie, die voortkomt uit beloningen, druk of erkenning van buitenaf.

Meerdere theorieën proberen dit proces te verklaren. Maslow's behoeftehiërarchie laat zien hoe basisbehoeften plaatsmaken voor hogere, terwijl Herzberg onderscheid maakt tussen hygene factoren en motivatoren die werkbevlogenheid stimuleren. Self-Determination Theory benadrukt autonome motivatie en drie basisbehoeften: autonomie, competentie en verbondenheid. Verwachtingstheorie van Vroom stelt dat motivatie afhangt van de verwachting van succes, de instrumentele waarde van beloning en de aantrekkelijkheid van die beloning. Doelstellingstheorie (Locke en Latham) laat zien dat duidelijke, specifieke en haalbare doelen, gecombineerd met feedback, de prestatie verhogen.

In de praktijk worden deze inzichten toegepast in onderwijs, arbeid en sport: autonomie geven, betekenisvol werk creëren, duidelijke doelen stellen en tijdige feedback geven. Beloningen kunnen motiveren, maar hun effect hangt af van context en uitvoering; soms kunnen extrinsieke prikkels intrinsieke motivatie ondermijnen als ze niet zorgvuldig worden ingezet. Motivatie hangt verder samen met sociale omgeving, ervaren competentie en betrokkenheid.

Motivatie is daarmee veranderlijk en contextafhankelijk, maar kan worden gestuurd door gerichte strategieën die aansluiten bij menselijke behoeften en doelen.