extrinsieke

Extrinsieke is een term die in verschillende vakgebieden wordt gebruikt om aan te geven dat iets van buitenaf komt of buiten een systeem ligt. Het is het tegenovergestelde van intrinsieke, wat verwijst naar kenmerken, waarden of motieven die inherent aan de entiteit zelf aanwezig zijn.

In de filosofie onderscheidt men vaak intrinsieke en extrinsieke eigenschappen. Extrinsieke eigenschappen hangen af van de relatie tussen een object en andere objecten of omstandigheden (bijv. positie, eigenaarsschap). Intrinsieke eigenschappen zijn eigenschappen die inherent en onafhankelijk van externe factoren bestaan (bijv. massa, chemische samenstelling). Ook wordt gesproken over extrinsieke redenen of oorzaken voor handelingen, die voortkomen uit externe verwachtingen of beloningen in plaats van uit iemands eigen overtuigingen.

In de psychologie wordt extrinsieke motivatie omschreven als motivatie die voortkomt uit externe beloningen of straffen, zoals salaris, cijfers, lof of sociale goedkeuring. Intrinsieke motivatie ontstaat uit het plezier, de interesse of de persoonlijke betekenis van een activiteit. Het onderscheid is relevant in onderwijs, arbeid en consumentengedrag, omdat onderzoek laat zien dat extrinsieke prikkels soms intrinsieke motivatie kunnen ondermijnen, afhankelijk van de context en de aard van de beloningen.

Naast filosofie en psychologie wordt de term ook gebruikt in economie, sociologie en geneeskunde om externe factoren, prikkels of effecten te beschrijven die invloed uitoefenen op systemen en gedrag. Extrinsieke factoren kunnen veranderlijk en extern zijn, maar spelen een cruciale rol in uitleg en analyse wanneer men buitenstaanders of omgevingsinvloeden ordent.