beloningen

Beloningen zijn prikkels of gebeurtenissen die gedrag kunnen versterken. In de psychologie en gedragswetenschap dienen beloningen vaak als bekrachtigers binnen leer- en motiveringsprocessen: wanneer een handeling gevolgd wordt door een prettige uitkomst, neemt de kans toe dat die handeling zich herhaalt.

Beloningen kunnen intrinsiek of extrinsiek zijn. Intrinsieke beloningen komen vanuit de persoon zelf, zoals voldoening, plezier of trots. Extrinsieke beloningen worden van buitenaf gegeven, bijvoorbeeld geld, cadeaus, lof of erkenning. Beloningen kunnen materieel zijn of immaterieel, en direct of indirect: ze kunnen meteen volgen op het gedrag of later komen via reputatie of status.

Toepassingen bevinden zich in onderwijs, werk en opvoeding. Beloningssystemen stimuleren gewenst gedrag, helpen bij het aanleren van vaardigheden en verhogen prestaties. Het effect is vaak sterk op korte termijn; op lange termijn kan het de intrinsieke motivatie beïnvloeden, afhankelijk van hoe informatief en contingent de beloning is. Het zogenoemde overjustificatie-effect wordt in sommige onderzoeken beschreven.

Ontwerp van beloningen vergt zorgvuldigheid: duidelijke criteria, tijdigheid, rechtvaardigheid en consistentie. Beloningen moeten passend en proportioneel zijn, en niet manipulatief of coercief. Een combinatie van intrinsieke en extrinsieke elementen kan effectief zijn, mits voortdurend geëvalueerd op welzijn en doelmatigheid.

Zie ook: bekrachtiging, operante conditionering, beloningssystemen.