intrinsieke

Intrinsieke is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands dat betrekking heeft op wat inherent of innerlijk verbonden is aan een ding, en niet afhankelijk is van externe omstandigheden. Het wordt gebruikt om eigenschappen, waarden of motivaties aan te geven die bestaan in zichzelf, los van wat er buitenom gebeurt.

Etymologie en gebruikscontext: intrinsieke komt van het Latijnse intrinsecus, via Franse intrinsèque naar het Nederlands. In het dagelijkse taalgebruik wordt het vaak gecombineerd met woorden als waarde, motivatie en eigenschap om aan te geven dat iets op zichzelf betekenis heeft.

In de filosofie en ethiek verwijst intrinsieke waarde naar waarde die iets op zichzelf bezit, los van eventuele nut of gevolgen voor anderen. Deze notie staat vaak tegenover instrumentele waarde, die goederen hebben omdat ze middelen zijn om een doel te bereiken. In de psychologie en pedagogy wordt gesproken van intrinsieke motivatie: drijfveren die voortkomen uit de activiteit zelf en niet uit externe beloningen.

In de wetenschap en het dagelijks taalgebruik worden intrinsieke eigenschappen onderscheiden van extrinsieke. Intrinsieke eigenschappen zijn eigenschappen die een object bezit onafhankelijk van de omgeving, zoals massa en chemische samenstelling. Extrinsieke eigenschappen hangen af van de relatie tot de omgeving, zoals gewicht dat afhankelijk is van zwaartekracht, of status die door context kan variëren.

In het Nederlands komt intrinsieke vooral voor in samenstellingen als intrinsieke motivatie en intrinsieke waarde, waarmee men aanduidt dat de betreffende eigenschap of waardering in zichzelf gelegen is. Het begrip wordt breder toegepast in filosofie, ethiek, cognitieve wetenschappen en de toegepaste wetenschappen om verschillen tussen wat inherent is en wat afhankelijk is van omstandigheden te verduidelijken.