puberteit

Puberteit is de periode waarin het lichaam snel verandert naar lichamelijk en seksueel volwassen functioneren. De aanvang verschilt per persoon: bij meisjes begint het meestal tussen 9 en 13 jaar, bij jongens tussen 10 en 14 jaar. De duur van de puberteit varieert en kan meerdere jaren duren.

De veranderingen worden aangedreven door hormonen, met name oestrogeen bij meisjes en testosteron bij jongens. Deze hormonen worden gereguleerd via de hypothalamus en de hypofyse in de gonadale as (HPG-as). Ze stimuleren de ontwikkeling van de geslachtsorganen en de bijbehorende secundaire kenmerken, zoals haargroei, huidveranderingen en stemmingswisselingen. De fasen worden vaak beschreven aan de hand van groeiprocessen en fysiologische mijlpunten.

Bij meisjes komen borstontwikkeling en uitbreiding van schaamhaar vaak als eerste veranderingen, gevolgd door de groei van de dijen en armen, een groeispurt en uiteindelijk menarche, de eerste menstruatie. Daarnaast ontwikkelen zich vaak andere kenmerken zoals bredere heupen en veranderingen in vetverdeling. Bij jongens begint de puberteit met testikelgroei en later penisgroei, gevolgd door stemmingsveranderingen, gezichts- en lichaamshaar en een groeispurt. Acne en veranderingen in huid en zintuiglijke waarneming komen ook voor.

Psychosociale veranderingen zijn een belangrijk onderdeel van puberteit. Stemmingswisselingen, behoefte aan meer onafhankelijkheid, veranderingen in vriendschappen en sociale rollen, en een verschuiving in slaappatronen komen vaak voor. Een gezonde leefstijl, open communicatie en voldoende rust helpen bij deze overgang.

Ziekte of vroegtijdige of vertraagde puberteit kan aandacht vereisen. Raadpleeg een huisarts bij aanhoudende afwezigheid van tekenen na een oudere leeftijd of bij snelle, ongepaste veranderingen.