Urinezuurstenen

Urinezuurstenen zijn nierstenen die bestaan uit uraatkristallen die in urine zijn neergeslagen. Ze vormen zich vooral wanneer urine zuur is (lage pH), wanneer urineverlies beperkt is door onvoldoende vochtinname, of bij een hoge purine-inname. Ze komen vaker voor bij mannen dan bij vrouwen en kunnen voorkomen bij jicht, metabool syndroom of bij bepaalde behandelingen die het urinezuurniveau verhogen.

Oorzaken en risicofactoren: Een lage urine-pH bevordert de oplosbaarheid van urinezuur niet, waardoor kristallen kunnen ontstaan en samenklonteren tot stenen. Daarnaast verhogen dehydratie, obesitas, diabetes, renaal of gastro-intestinale aandoeningen en hoog urinezuurniveau in het bloed het risico. Chiracuurs of bepaalde diëten en medicijnen kunnen ook bijdragen. Urinezuurstenen zijn vaak radiolucent op standaard röntgenfoto’s en kunnen daardoor moeilijker op te merken zijn zonder CT- of echografiebeeldvorming.

Symptomen en diagnose: Kleine stenen kunnen zonder klachten verlopen; grotere stenen veroorzaken plotselinge flank- of zijpijn, koliekpijn bij urineafvoer, bloed in de urine en soms misselijkheid of braken. Bij obstructie of infectie kunnen koorts en septicijn optreden. Diagnose gebeurt meestal met een niet-contrast CT-scan, die gevoelig is voor urinezuurstenen. Urineanalyse en pH-bepaling geven aanvullende informatie; soms wordt een steen na passage geanalyseerd. Een 24-uurs urineonderzoek kan helpen bij het achterhalen van onderliggende factoren.

Behandeling en preventie: Acute behandeling richt zich op pijnstilling, vochttoediening en alkanisatie van de urine (bijvoorbeeld met kaliumcitraat). Kleinere uric acid stones kunnen mogelijk oplossen bij langdurige urine-alkaanisatie; grotere stenen vereisen medische ingrepen zoals schokgolflithotripsie, ureteroscopie of percutane nefrolithotomie. Behandeling van onderliggende oorzaken (jicht, hyperurikemie) met medicijnen zoals allopurinol of febuxostat kan herhaaldelijke steenvorming verminderen. Preventie omvat voldoende vochtinname, het handhaven van een urine-pH van ongeveer 6,5–7,0, een matig purinearm dieet, gewichtscontrole en regelmatige controles van urine- en bloedwaarden om metabole risicofactoren aan te pakken.