steenvorming

Steenvorming, ook wel lithiasis genoemd, is het proces waarbij opgeloste mineralen en organische stoffen in vloeistoffen kristalliseren en samenklonteren tot stenen in het lichaam. De meest voorkomende locaties zijn het urinestelsel (nierstenen en ureterstenen) en de galblaas (galstenen). Stones kunnen asymptomatisch blijven of leiden tot pijn en complicaties zoals obstructie of ontsteking.

Oorzaken en mechanismen

Steenvorming ontstaat wanneer de oplosbaarheid van mineralen overschreden raakt (verzadiging), wat kristallisatie en verdere groei mogelijk maakt. Bij urinestenen spelen factoren zoals dehydratie, zuren- of alkaliziteit van urine, dieet en genetische aanleg een rol. Bij galstenen speelt de samenstelling van gal, met name cholesterol- of pigmentdeposities, een rol. In sommige gevallen dragen ontstekingen, infecties of metabole stoornissen bij aan de vorming van specifieke steen types.

Soorten stenen

Uit urine bestaan de belangrijkste typen stenen uit calciumoxalaat, calciumfosfaat, urinezuur, struviet of cystine. Galstenen zijn meestal cholesterolstenen of pigmentstenen (bilirubine). De samenstelling bepaalt de behandeling en het nadeel dat ze kunnen veroorzaken.

Symptomen, diagnose en behandeling

Veel stenen blijven zonder klachten. Pijnlijke renal coliek, bloed in de urine, misselijkheid of koorts kunnen symptomen zijn. Diagnostiek omvat beeldvorming (ultrageluid of CT-scan), urineanalyse en, zo nodig, onderzoek naar de samenstelling van een steen. Preventie richt zich op hydratatie, dieet en behandeling van onderliggende stofwisselingsstoornissen. Behandeling varieert van afwachtend beleid met pijnstilling tot verwijdering of vernietiging van stenen (bijv. ESWL, ureteroscopy, PCNL). Gallstenen worden vaak operatief verwijderd als ze symptomen geven.