paniekaanvallen

Paniekaanvallen zijn plotseling opkomende episodes van intense angst of ongemak, vergezeld van uiteenlopende lichamelijke en cognitieve symptomen. Een aanval bereikt meestal snel een hoogtepunt binnen enkele minuten en verdwijnt daarna doorgaans binnen een kwartier tot een halfuur. Veel voorkomende verschijnselen zijn hartkloppingen, zweten, beven of trillen, kortademigheid of benauwdheid, duizeligheid, misselijkheid, tintelingen en een sterke angst om de controle te verliezen, gek te worden of te sterven.

Paniekaanvallen kunnen op zichzelf voorkomen of onderdeel zijn van een paniekstoornis. Bij een paniekstoornis ontstaan herhaalde, onverwachte aanvallen gevolgd door langdurige zorgen over nog een aanval of veranderingen in gedrag daardoor. Voor de diagnose van een paniekstoornis is meestal sprake van meerdere aanvallen en aanhoudende bezorgdheid of gedragsveranderingen in verband daarmee, meestal voor minstens een maand. Aanvallen kunnen ook voorkomen bij andere aandoeningen, zoals gegeneraliseerde angststoornis of angststoornissen.

Oorzaken en risico factoren: de precieze oorzaak is onbekend. Een combinatie van genetische aanleg, neurobiologische factoren en omgevingsstress speelt waarschijnlijk een rol. Factoren zoals een voorgeschiedenis van angst- of stemmingsstoornissen, trauma, overtuiging dat lichamelijke signalen gevaarlijk zijn, en overmatig gebruik van cafeïne of alcohol kunnen de kans op paniekaanvallen verhogen.

Diagnose en behandeling: er bestaan geen specifieke tests voor een paniekaanval; een zorgverlener sluit medische oorzaken uit en beoordeelt of er sprake is van paniekaanvallen en mogelijk paniekstoornis. Behandeling omvat vaak cognitieve gedragstherapie (CGT), met technieken zoals interoceptieve exposure, en medicatie zoals selectieve serotonineheropnamedeficiënten (SSRI’s) of, kortdurend, benzodiazepinen onder toezicht. Zelfhulpmethoden zoals ademhalingsoefeningen, rijgen van aandacht, regelmatig bewegen, voldoende slaap en verminderen van alcohol en cafeïne kunnen de symptomen ondersteunen.

Prognose en bereik: met tijdige behandeling hebben veel mensen een afname van aanvallen en verbetering van functioneren. De prevalentie varieert, maar paniekaanvallen komen bij zowel jongeren als volwassenen voor, vaker bij vrouwen dan bij mannen.