plotseling

Plotseling is een Nederlands bijwoord met de betekenis ‘in een korte tijd, abrupt, zonder waarschuwing’. Het duidt aan dat een gebeurtenis onverwacht begint of zich voordoet. De vorm is samengesteld uit plots (sudden) met het achtervoegsel -eling; zo ontstaat een adverb die vaak ook als adjectief kan fungeren in de zin.

Adjectivale vorm en verwante vormen zijn onder meer plotselinge (bijvoeglijk), zoals in een plotselinge verandering, en de meervoudige of attributieve uitdrukkingen zoals plotselinge gebeurtenissen. In praktijke voorbeelden wordt het vaak gebruikt met een werkwoord: “Plotseling begon het te regenen” of “Plotseling veranderde zijn houding.” Het kan ook als zelfstandig naamwoordelijke uitdrukking voorkomen; bijvoorbeeld in “een plotselinge verandering”.

Gebruik en nuance: plotseling wordt veel gebruikt in zowel gesproken als geschreven taal en heeft een duidelijke nadruk op abruptheid. Vergelijkbare uitdrukkingen zijn ineens en onverwachts, maar deze hebben soms een iets andere nuance of register. Plotseling klinkt meestal neutraal en algemeen, terwijl ineens wat dichter bij spontane verbale uitingen ligt en onverwachts formeler of informeler kan overkomen afhankelijk van de context.

Zie ook: ineens, onverwachts, plots. De etymologie wijst op afleiding uit plots (sudden) met het achtervoegsel -eling; vroege attestaties dateren uit de vroegmoderne periode.