abruptheid

Abruptheid is de eigenschap van plotseling optreden of plotselingheid, waarbij veranderingen of handelingen zonder merkbare geleidelijke overgang plaatsvinden. Het kan betrekking hebben op gebeurtenissen, gedrag, stijl of taalgebruik en kan zowel op fysieke gebeurtenissen als op abstracte processen van toepassing zijn. In het dagelijks taalgebruik wordt abruptheid vaak gewaardeerd of bekritiseerd, afhankelijk van de context, bijvoorbeeld bij een abrupt afscheid of bij een abrupt slot in een verhaal dat spanning oplevert.

Het zelfstandig naamwoord abruptheid is afgeleid van het bijvoeglijk naamwoord abrupt, met als achtervoeging -heid. Abrupt komt uit het Franse abrupt, van Latijn abruptus, met de kernbetekenis 'plotseling' of 'onverwacht' en kan ook verwijzen naar een scherpe of stijgende overlay in een situatie.

Toepassingen van abruptheid komen voor in verschillende domeinen. In literatuur en film verwijst abruptheid naar snelle wisselingen in onderwerp, stijl of tempo, korte zinnen en onverwachte wendingen die de spanning verhogen. In het dagelijks taalgebruik kan een abrupte handeling als krachtig of onvriendelijk worden ervaren. In de psychologie kan abrupt gedrag ontstaan als reactie op stress of prikkels, terwijl in de sociologie en communicatiewetenschap abruptheid soms wijst op plotselinge veranderingen in sociale situaties of interacties.

Synoniemen en verwante begrippen omvatten plotselingheid en onverwachtheid, terwijl geleidelijkheid het tegenovergestelde is. Abruptheid kan zowel positief als negatief worden geïnterpreteerd, afhankelijk van doel en context.