depersonalisatiederealisatestoornis

De depersonalisatiederealisatestoornis, ook wel de depersonalisatie-derealisatiestoornis genoemd, is een dissociatieve stoornis gekenmerkt door aanhoudende of terugkerende ervaringen van depersonalisatie en/of derealisatie. Bij depersonalisatie voelt iemand zichzelf los van het eigen lichaam en ervaart men gedachten en gevoelens alsof ze buiten zichzelf worden waargenomen. Bij derealisatie lijkt de buitenwereld onwerkelijk, vreemd of zwevend. Realiteitsbesef blijft meestal intact.

Symptomen kunnen bestaan uit een gevoel van afstoting van het eigen lichaam, een gevoel van zijn buiten het eigen ik, tijdsverlenging of -verkorting, gevoelloosheid of emotionele afvlakking, en een aanhoudende angst of verwarring over de waarneming. De ervaringen veroorzaakt vaak aanzienlijke stress of beperkingen in dagelijks functioneren, relaties of werk. De ernst en duur kunnen variëren, en sommige personen ervaren terugkerende episoden.

Oorzaken en risicofactoren zijn onder meer chronische stress, traumatische ervaringen, angststoornissen en depressie, slaapstoornissen, en gebruik van psychoactieve middelen (zoals cannabis of stimulerende middelen). Een familiale aanleg is niet uitgesloten. De onverklaarde duur en variabele beloop betekenen dat de stoornis kan beginnen in de adolescentie of jongvolwassenheid en zich over jaren kan presenteren met wisselende intensiteit.

Diagnostiek gebeurt op basis van klinische beoordeling. De DSM-5-criteria vereisen herhaalde depersonalisatie en/of derealisatie, preserved reality testing, en significante distress of beperking, zonder toegenomen symptomen door een substantie of een andere medische aandoening. Er zijn geen specifieke biomedische tests; diagnostiek richt zich op uitsluiting en differentiatie van andere aandoeningen.

Behandeling richt zich op psychotherapie, zoals cognitieve gedragstherapie en traumagerichte benaderingen, en op coping- en groundingstechnieken. Behandeling van comorbide stoornissen kan noodzakelijk zijn. Medicatie heeft meestal een ondersteunende rol bij comorbide symptomen; er is geen specifiek geneesmiddel met duidelijke werking voor deze stoornis. Prognose varieert; veel mensen ervaren verbetering met behandeling, maar episoden kunnen terugkeren.