dissociatieve

Dissociatieve verwijst naar dissociatie, een psychologisch proces waarbij informatie, herinneringen, emoties of identiteit tijdelijk buiten het bewustzijn raken of losgekoppeld worden van het normale verloop van gedachten en waarneming. Dissociatie kan voorkomen als copingmechanisme bij hevige stress of trauma en varieert van milde, korte fragmenten tot ernstige en langdurige verschijnselen.

Dissociatieve stoornissen vormen een groep diagnostische categorieën die dissociatieve symptomen ordent en expliciet maakt. De belangrijkste typen zijn dissociatieve amnesie (onvermogen zich belangrijke gebeurtenissen of persoonlijke informatie te herinneren, vaak gerelateerd aan trauma), dissociatieve identiteitsstoornis (DID, vroeger multiple persoonlijkheidsstoornis, met aanzienlijke identiteitsfragmentatie en geheugen onvermogen tussen delen van het zelf), en depersonalisatie/derealibiliteitsstoornis (naaldende gevoelens van onwerkelijkheid ten opzichte van zichzelf of de omgeving). Daarnaast zijn er overige gediagnosticeerde dissociatieve stoornissen waarbij dissociatie een prominente maar minder duidelijke kern vormt.

Symptomen variëren maar kunnen bestaan uit geheugenverlies, tijdsverlies, gevoel van onthechting van het eigen lichaam (depersonalisatie) of de omgeving (derealibilisatie), en episodes van identiteitsverwarring of -fragmentatie. Deze verschijnselen kunnen samengaan met angst, depressie, posttraumatische stressstoornis en somatische klachten.

Diagnostiek gebeurt via klinisch interview, voorgeschiedenis en uitsluiting van medische oorzaken. Therapie is doorgaans langlopend en trauma-gefocust, met psychotherapie zoals gestalt-, cognitieve of traumagerichte benaderingen (bijv. EMDR, somatic experiencing). Medicatie kan symptomatische lasten verlichten but behandelt geen dissociatie zelf. Het begrip blijft in wetenschappelijke kringen onderwerp van debat, met aandacht voor culturele variaties en diagnostische betrouwbaarheid.