stressstoornis

Stressstoornis is een verzamelnaam voor stoornissen die kunnen volgen op een ernstig traumatisch of extreem stressvol incident. De belangrijkste aandoeningen binnen deze groep zijn de posttraumatische stressstoornis (PTSS) en de acute stressstoornis (ASD). ASD ontstaat kort na het trauma en duurt meestal minder dan een maand; PTSS voldoet aan criteria die langer aanwezig zijn en kan chronisch worden.

Symptomen worden doorgaans onderverdeeld in vier clusters: intrusieve herbelevingen (herhaalde beelden, nachtmerries), vermijding van herinneringen en prikkels, negatieve veranderingen in cognities en stemming, en verhoogde prikkelbaarheid of hyperarousal. Bij ASD zijn deze symptomen aanwezig tussen drie dagen en een maand na het trauma; bij PTSS langer dan een maand en vaak met blijvende functionerenbeperkingen. Een traumatisch event ligt meestal aan de kern, maar klachten kunnen voortkomen uit meerdere of aanhoudende stressoren.

Diagnostiek gebeurt op basis van klinisch interview en kan ondersteund worden door gestandaardiseerde vragenlijsten en gestructureerde interviews. Differentiatie met andere angststoornissen, depressie en aandoeningen die samen met trauma voorkomen is belangrijk.

Behandeling: trauma-gerichte psychotherapie zoals Prolonged Exposure (PE), Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) en Cognitive Processing Therapy (CPT) heeft de meeste evidentie. Medicatie, vooral selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) zoals sertraline of paroxetine, kan symptomen verlichten, meestal als onderdeel van een bredere behandeling en bij comorbide klachten. Vroege interventie na een trauma kan mogelijk het risico op PTSS verminderen.

Prognose: met adequate behandeling herstellen veel mensen gedeeltelijk of geheel; zonder behandeling kunnen klachten chronisch worden en leiden tot depressie, middelenmisbruik of functionele beperkingen. Risicofactoren omvatten vrouwelijk geslacht, ernst en duur van het trauma, gebrek aan sociale steun en eerdere mentale gezondheidsproblemen. Preventie omvat tijdige psychosociale steun en psycho-educatie. Stressstoornissen zijn behandelbaar en erkenning van de symptomen is de eerste stap.