psychoactieve

Psychoactieve stoffen zijn stoffen die het centrale zenuwstelsel beïnvloeden en leiden tot veranderingen in bewustzijn, stemming, perceptie en gedrag. Ze kunnen zowel legaal als illegaal zijn en omvatten medische medicijnen, recreatieve middelen en natuurlijke producten.

Qua werking wijzigen deze stoffen de signaaloverdracht in de hersenen door in te werken op neurotransmitters zoals dopamine, serotonine, GABA en glutamaat. Stimulantia verhogen vooral dopamine en noradrenaline; depressiva vergroten GABA-activiteit; psychedelica moduleren voornamelijk serotonine (vooral 5-HT2A-receptoren). Deze verschillende effecten kunnen tijdelijk euforie, veranderde waarneming of een andere toestand van bewustzijn veroorzaken.

Voorbeelden zijn onder meer cannabis (THC), alcohol, nicotine, cocaïne, amfetaminen, MDMA, LSD, psilocybine, ketamine en diverse opioïden. Naast recreatief gebruik kennen psychoactieve stoffen ook medische toepassingen, zoals anesthesie, pijnbestrijding en sommige stimulantia en antiparkinsonmiddelen. Psychedelische stoffen worden in klinische studies onderzocht voor behandeling van depressie, PTSD en angststoornissen.

Risico’s en gezondheidsproblemen zijn aanzienlijk en variëren per stof en gebruiker. Mogelijke gevolgen zijn afhankelijkheids- en tolerantieontwikkeling, ontwenningsverschijnselen, overdosis en acute of langetermijneffecten op mentale en cognitieve gezondheid. Combinaties met andere middelen verhogen risico’s, en gebruik in bepaalde stadia van het leven, zoals tijdens de jeugd, kan het ontwikkelende brein beïnvloeden.

Het juridische statuut verschilt wereldwijd: sommige psychoactieve stoffen zijn streng gereguleerd of verboden, andere worden als geneesmiddel gebruikt, en sommige, zoals alcohol en tabak, zijn legaal maar gereguleerd. In beleid en volksgezondheid ligt de focus op preventie, harm reduction en evidence-based behandeling.