Sedimentevorming

Sedimentevorming is het proces waarbij losse sedimenten worden gevormd en afgezet, en daarna omgezet tot sedimentaire gesteenten. Het omvat de stappen verwering en erosie die materiaal produceren, transport door water, wind of ijs, en uiteindelijke afzetting van deeltjes. In veel gevallen vindt ook diagenese plaats, waarbij gewerkt wordt aan verdichting, mineraalcement, en andere veranderingen die leiden tot lithificatie tot gesteente.

De belangrijkste fasen zijn verwering, transport, afzetting en diagenese. Verwering maakt ruwe korrels en opgeloste stoffen afkomstig van ouder gesteente; transport beweegt deze deeltjes naar nieuwe locaties; afzetting gebeurt wanneer het transportvermogen afneemt en sediment zich ophoopt; diagenese omvat verdichting, cementatie en chemische veranderingen die het losse sediment veranderen in vast gesteente. Door deze processen ontstaan verschillende sedimentaire gesteenten en structuren die vaak in lijngeniseerde lagen voorkomen.

Sedimenten worden ingedeeld volgens hun herkomst en samenstelling. Clastische sedimenten bestaan uit losse fragmenten zoals zandsteen (kieselin), siltsteen en klei. Chemische sedimenten ontstaan door neerslag van opgeloste mineralen, zoals evaporieten (haliet, gips) en speekselafzettingen. Biogene sedimenten ontstaan uit resten van organismen, zoals kalksteen (skeletresten van schelpen) en koolstofhoudende dikke lagen. Sedimentaire gesteenten kunnen ook organische afzettingen bevatten, zoals steenkool.

Sedimentevorming vindt plaats in een breed scala aan omgevingen, van rivieren, delta’s en duingebieden tot meren, ondiepe kusten en afzettingen op de oceaanbodem. De aard van het sediment wordt gestuurd door klimaat, waterenergie, transportcapaciteit en de aanwezigheid van sedimentaanbod, waardoor sedimentaire gesteenten belangrijke bronnen vormen voor het onderzoek naar geologische geschiedenis en milieuhistorie.