gesteenten

Gesteenten zijn de vaste, natuurlijke materialen waaruit de aardkorst is opgebouwd. In de geologie worden gesteenten meestal ingedeeld op basis van oorsprong en textuur in drie hoofdgroepen: stollingsgesteenten, sedimentaire gesteenten en metamorf gesteenten. Samen vormen ze de bouwstenen van de aardlagen en vertellen ze iets over de geologische geschiedenis van de planeet.

Stollingsgesteenten ontstaan door afkoeling en kristallisatie van magma of lava. Intrusieve, of plutonische, soorten koelen langzaam onder het oppervlak en krijgen vaak een grofkorrelige textuur, zoals graniet, dioriet en gabbro. Extrusieve, of volcanische, soorten koelen snel aan het oppervlak en zijn meestal fijnkorrelig of massief, zoals basalt, rhyoliet en obsidiaan. De samenstelling varieert van felsisch tot mafisch, wat verband houdt met de hoeveelheid silica en lichte versus donkere mineralen.

Sedimentaire gesteenten vormen zich uit sedimenten die zijn afgesetzt in water, lucht of ijs en daarna zijn samengeperst en cementerend samengevoegd (lithificatie). Ze kunnen detritisch zijn (fragmentarisch, zoals zandsteen en schalie), chemisch (zoals kalksteen uit opgeloste calciumbedragen) of organisch (uit resten van planten en dieren). Sedimentaire gesteenten bevatten vaak lagen en soms fossielen, wat hen waardevol maakt voor het bestuderen van milieus uit het verleden.

Metamorf gesteenten ontstaan wanneer bestaande gesteenten onder hoge druk en/of temperatuur veranderen in textuur en mineralogie, zonder smelten. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij contactmetamorfisme nabij magma of bij regionaal metamorfisme over grotere gebieden. Kenmerkend zijn foliatie of banding in schist en gneis, en niet-gefoileerde varianten zoals marmer en kwartsiet.

Gesteenten spelen een cruciale rol in bouwmaterialen, economie en het begrip van aardgeschiedenis.