Auteursrecht

Auteursrecht is een vorm van intellectueel eigendom die de belangrijkste regels regelt voor werken van literatuur, wetenschap en kunst. Het beschermt oorspronkelijke uitwerkingen, niet de abstracte ideeën of feiten daarachter. De bescherming ontstaat automatisch bij het creëren van een werk; registratie is doorgaans niet vereist.

De auteursrechten geven de maker exclusieve exploitatierechten: het kopiëren, verspreiden, publiek tonen of voor het publiek beschikbaar maken, en het maken van afgeleide werken. Daarnaast bestaan morele rechten: het recht op erkenning van het auteurschap en het recht op bescherming tegen wijziging of misvorming van het werk (integriteit). Deze rechten blijven meestal bij de auteur, terwijl exploitatierechten door licenties of uitgevers kunnen worden overgedragen.

Duursfeer: in de Europese Unie geldt meestal dat de bescherming eindigt 70 jaar na het overlijden van de maker; bij meerdere makers geldt 70 jaar na het overlijden van de laatste overlevende maker. Zodra de termijn is verstreken, komen werken in het publieke domein.

Beperkingen en uitzonderingen: er bestaan wettelijke uitzonderingen, zoals citaatrecht, onderwijs- en onderzoeksdoeleinden, bibliotheken en archieven. Deze uitzonderingen laten toe dat werken onder voorwaarden zonder toestemming kunnen worden gebruikt, mits geen oneerlijke concurrentie ontstaat en auteursrechten niet onrechtmatig worden geschonden.

Gebruik door derden: voor gebruik buiten de toelaatbare uitzonderingen is toestemming of een licentie nodig. Schending van auteursrechten kan leiden tot civiele aansprakelijkheid, schadevergoeding en soms strafrechtelijke sancties.

Relatie tot verwante rechtsgebieden: auteursrecht heeft ook betrekking op naburige rechten van uitvoerende kunstenaars, producers en omroepen. Internationale en nationale wetgeving bepalen de exacte regels en handhaving.