intellectueel

Intellectueel is een Nederlands woord dat zowel als bijvoeglijk naamwoord als zelfstandig naamwoord wordt gebruikt. Als bijvoeglijk naamwoord duidt het op zaken die met het intellect te maken hebben: de levens van de geest, redelijkheid, studie, theorie en cultuur. Voorbeelden zijn intellectueel debat, intellectuele cultuur en intellectueel werk. Als zelfstandig naamwoord verwijst intellectueel naar een persoon die zich bezighoudt met intellectuele of culturele bezigheden—bijvoorbeeld wetenschappers, schrijvers, filosofen of kritici. In het meervoud wordt vaak gesproken van intellectuelen, die als groep een rol kunnen spelen in openbare debatten en het culturele of politieke veld.

Etymologie en verwantschappen: intellectueel is afgeleid van het Latijnse intellectus via het Franse intellectuel en heeft een directe cognaat in het Engels (intellectual). De Nederlandse vorm weerspiegelt de gebruikelijke Franse/Groot-Britse invloed op dit gezelschap aan woorden.

Gebruik en nuances: de term is in principe neutraal en descriptief, bijvoorbeeld in zinnen als “een intellectueel verslag” of “het intellectuele discours.” In sommige contexten kan intellectueel tevens een geladen connotatie krijgen, bijvoorbeeld wanneer het wordt gebruikt om een vermeend elitair of afstandelijk imago van denkers en culturele elites te beschrijven. In de publieke en academische sfeer komt de term regelmatig voor in discussies over cultuur, wetenschap en maatschappelijke waarden.

Zie ook: intelligentsia (intelligentsia wordt ook in het Nederlands gebruikt om een bredere, geïnstitutionaliseerde elite van denkers aan te duiden).