overgeneraliseren

Overgeneraliseren is het toepassen van een algemene regel, conclusie of verwachting op situaties of gevallen waarvoor die regel niet geldig is. Het resulteert in uitspraken of beweegredenen die te breed of onterecht zijn, vaak op basis van beperkte of enkele voorbeelden.

In de psychologie wordt overgeneraliseren gezien als een cognitieve bias. Mensen trekken vaak conclusies uit beperkte ervaringen, waardoor bijvoorbeeld na één negatieve ervaring met een dier de algemene verwachting ontstaat dat alle dieren gevaarlijk zijn. Dergelijke generalisaties hangen samen met heuristieken, schema’s en bevestigingsbias en kunnen leiden tot stereotypering en fouten in oordeel en besluitvorming.

Ook in taalverwerving speelt overgeneraliseren een rol. Kinderen leren regels uit voorbeelden en passen ze soms onjuist toe op uitzonderingen. Een bekend voorbeeld is het vormen van een '-er' vorm waar het onregelmatig is, bijvoorbeeld 'goeder' in plaats van 'beter'.

In statistiek en wetenschappelijke generalisatie kan overgeneraliseren optreden wanneer conclusies gelden voor een bredere groep dan gerechtvaardigd door de data. Dit kan gebeuren bij beperkte representativiteit, ontbrekende controlegroepen of confounding factoren.

Om overgeneralisatie tegen te gaan, is het belangrijk om voldoende en diverse data te verzamelaars, uitzonderingen mee te nemen en uitspraken te beperken tot de onderliggende scope. Replicatie, zorgvuldige­ operationalisatie van begrippen en kritisch toetsen van aannames helpen eveneens.