glucocorticoïden

Glucocorticoïden zijn een groep corticosteroïden met sterke glucocorticoïde werking. Ze binden aan de glucocorticoïde receptor in cellen en veranderen zo de genexpressie. De endogene glucocorticoïde stof cortisol is het natuurlijke voorbeeld.

Mechanisme en werking: ze ontstaan zowel genomische als snelle niet-genomische effecten. Na receptorbinding remmen ze ontstekingssignalen via NF-kB en AP-1 en activeren anti-inflammatoire genen. Dit leidt tot vermindering van ontstekingsmediatoren, minder migratie en activiteit van immuuncellen en een bredere immunosuppressieve respons.

Toepassingen: glucocorticoïden worden gebruikt als anti-inflammatoir en immunosuppressief middel bij tal van aandoeningen, zoals astma en COPD (inhalatie), huidziekten (topicaal), reumatoïde en auto-immuunziekten, inflammatoire darmziekten, allergieën en bij orgaantransplantaties. Ook bij ernstige allergische reacties kunnen ze worden ingezet.

Vormen en farmacokinetiek: ze zijn beschikbaar als orale middelen (bijv. prednison, prednisolon), topische preparaten (crèmes, zalven), inhalatiemedicatie (budesonide, fluticasone, beclometasone), en via injectie (intravenie of intra-articulair). Synthetische varianten verschillen in duur van werking: korte, middellange en lange werkingsduur. Levermetabolisme en klaring bepalen de biologische halfwaardetijd.

Bijwerkingen en risico’s: systemisch gebruik kan de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (HPA-as) onderdrukken, gewichtstoename, hyperglykemie, osteoporose, spierzwakte en groeivertraging bij kinderen veroorzaken. Langdurig of hoog doseringsgebruik kan leiden tot huidatrofie, cataract en glaucoom. Inhalatie- en topische vormen hebben doorgaans minder systemische bijwerkingen maar kunnen lokale bijwerkingen veroorzaken zoals orale candidiasis of huidverdunning.

Veilig gebruik: dosis zo laag mogelijk en zo kort mogelijk. Vaak volgt afbouw bij langdurig gebruik om ontwenningsverschijnselen te voorkomen. Monitoren op bijwerkingen, infectierisico en botgezondheid is aanbevolen.