farmacokinetiek

Farmacokinetiek is de tak binnen de farmacologie die de beweging van een geneesmiddel door het lichaam bestudeert. Dit gebeurt meestal via de ADME-processen: absorptie, distributie, metabolisatie en eliminatie. Absorptie betreft het in de bloedbaan terechtkomen na toediening en wordt beïnvloed door de toedieningsroute, formulering, pH en lokale doorbloeding. Distributie verwijst naar de verdeling in lichaamsvloeistoffen en weefsels en kan worden uitgedrukt in het volume van distributie. Metabolisme is de omzetting van het geneesmiddel, meestal in de lever door enzymen zoals de cytochroom-P450 familie, wat kan leiden tot inactivering, actieve metabolieten of toxische metabolieten. Eliminatie omvat de verwijdering uit het lichaam via renale exitatie, gal en overige routes, en bepaalt samen met klaring hoe snel het middel verdwijnt.

Belangrijke farmacokinetische parameters zijn onder meer bioavailability (F), die het aandeel van de toegediende dosis aangeeft dat in de systemische circulatie terechtkomt; de halfwaardetijd (t1/2); klaring (CL) en het volume van distributie (Vd). De kinetiek kan first-order zijn (concentratieafhangend) of zero-order (constant bedrag per tijd), wat invloed heeft op doseringsschema’s. Klinisch relevante concepten zijn Cmax, Tmax, AUC en steady state bij herhaalde dosering, die samen richting geven aan dosering en frequentie.

In de praktijk worden vaak eenvoudige een- of twee-compartimentenmodellen gebruikt om concentratie-tijd-curves te beschrijven. Variabiliteit door leeftijd, lever- en nierfunctie, genetische factoren en interacties met andere geneesmiddelen kan de PK beïnvloeden. Toepassingen omvatten therapeutische drug monitoring, bioequivalentieonderzoek en PK/PD-integratie ter optimalisatie van therapie.