gedragscorrectie

Gedragscorrectie is een verzamelnaam voor methoden en strategieën die erop gericht zijn ongewenst gedrag te verminderen en gewenst gedrag te vergroten. Het wordt toegepast in opvoeding, onderwijs, zorg en arbeidsorganisaties en kan zowel individueel als in groepen plaatsvinden. Doel is het bevorderen van adaptief gedrag, terwijl risico’s en overlast voor anderen beperkt blijven.

De aanpak is doorgaans gebaseerd op gedragsanalytische principes. Een veelgebruikt raamwerk is het ABC-model: antecedenten (situaties die het gedrag uitlokken), het gedrag zelf en de consequenties (wat volgt op het gedrag). Door antecedenten te sturen, of door consequente bekrachtiging of straffen, kan het gedrag beïnvloed worden. Veel interventies richten zich op het vergroten van voorspelbaarheid en positieve bekrachtiging, en op het verminderen van prikkels die ongewenst gedrag uitlokken.

Belangrijke technieken zijn onder meer:

- Positieve bekrachtiging: beloont gewenst gedrag zodat het vaker optreedt.

- Negatieve bekrachtiging: een onaangename prikkel wordt gewegnomen wanneer gewenst gedrag vertoond wordt.

- Straf: het toevoegen van onaangename gevolgen of wegnemen van beloningen bij ongewenst gedrag, meestal met terughoudend gebruik.

- Time-out: tijdelijk verwijderen uit een prikkelrijke situatie.

- Token-economie: tokens verdienen voor gewenst gedrag en ruilen voor privileges.

- Modelleren en shaping: nieuw gedrag aanleren door demonstratie en geleidelijke uitbreiding.

Effectiviteit en beperkingen: studies tonen dat gedragscorrectie in veel contexten effectief kan zijn, vooral wanneer interventies op de specifieke oorzaken van het gedrag zijn afgestemd en uitgevoerd met consistentie. De resultaten variëren per individu en situatie. Er is kans op terugval of overreliance op externe bekrachtiging, en aandacht voor welzijn, autonomie en ethiek blijft cruciaal.

Ethiek en ontwikkelingen: moderne benaderingen benadrukken respectvolle, proportionele en transparante interventies. Positieve gedragsondersteuning en function-based interventies worden steeds vaker toegepast, gericht op het achterhalen van de functie van het gedrag en het voorkomen ervan.