adaptatiemechanisme

Adaptatiemechanisme is een proces of systeem dat een organisme, individu of groep in staat stelt zich aan veranderingen of stressvolle omstandigheden aan te passen. Het begrip wordt in diversi vakgebieden gebruikt, waaronder biologie, psychologie, sociologie en milieubeleid, en verwijst naar de onderliggende processen die aanpassing mogelijk maken.

In de biologie verwijst adaptatie naar mechanismen waardoor organismen hun structuur of fysiologie aanpassen aan omgevingsdrukken. Dit omvat genetische adaptatie door natuurlijke selectie, fenotypische plasticiteit waarbij het uiterlijk of functioneren verandert, en fysiologische acclimatisatie zoals aanpassing aan hoogte of temperatuur. Gedragsaanpassingen, zoals migratie of hibernatie, kunnen ook tot de adaptatiemechanismen worden gerekend.

In de psychologie en sociale wetenschappen verwijst adaptatie naar hoe mensen en groepen omgaan met stress en veranderende omstandigheden. Coping- en verdedigingsmechanismen dienen als adaptieve strategieën. Voorbeelden zijn probleemgerichte coping die gericht is op het veranderen van de situatie, emotiegerichte coping die de emotionele impact verlaagt, en verdedigingsmechanismen zoals rationalisatie of ontkenning die tijdelijk psychische stabiliteit bieden.

In techniek, economie en beleid verwijzen adaptatiemechanismen naar systemen en vormen van planning die zich kunnen aanpassen aan onzekerheid of veranderingen. Voorbeelden zijn adaptieve besturingssystemen in technologie, sociaal-culturele aanpassingen zoals acculturatie en assimilatie, en klimaat- of waterbeheermaatregelen die infrastructuur en landbouw veerkrachtiger maken.

Het begrip is intrinsiek interdisciplinair en verschilt per toepassing, maar gemeenschappelijke kern is het vermogen om functies, gedrag of structuur aan te passen om te overleven, te groeien of effectief te opereren onder veranderde omstandigheden.

---