acclimatisatie

Acclimatisatie is het proces waarbij een organisme geleidelijk aanpast aan gewijzigde omgevingsomstandigheden, zodat het beter kan functioneren onder die nieuwe condities. Het omvat fysiologische en gedragsmatige veranderingen die binnen het individu plaatsvinden en is in principe reversibel. In tegenstelling tot adaptatie, een genetisch proces dat over generaties plaatsvindt, is acclimatisatie tijdelijk en niet erfelijk.

Bij mensen kan acclimatisatie optreden bij hoogte, warmte, koude en luchtkwaliteit. Hoogteacclimatisatie omvat onder andere een verhoogde ventilatie, een toename van het bloedvolume en later een toename van de zuurstoftransportcapaciteit, wat het lichaam helpt bij lagere zuurstofdruk. Warmteacclimatisatie leidt tot een eerder en efficiënter zweten, behoud van plasma-volume en betere cardiovasculaire stabiliteit tijdens inspanning in warm weer. Koudeacclimatisatie omvat aanpassingen in vasomotorische reacties en metabole processen die warmteverlies beperken. Deze aanpassingen ontstaan meestal binnen dagen tot enkele weken van regelmatige blootstelling.

In planten en dieren kan acclimatisatie fysiologische aanpassingen omvatten zoals veranderingen in enzymactiviteit, waterbalans, osmolariteit of stomata-beheer bij planten, en veranderingen in hartslag of stofwisseling bij dieren. Acclimatisatie is vaak afhankelijk van de duur en intensiteit van de blootstelling en kan ongedaan gemaakt worden bij terugkeer naar de oorspronkelijke omgeving.

Praktisch belang: in sport, revalidatie en arbeidsomstandigheden is begrip van acclimatisatie van belang voor veiligheid en prestaties; bij landbouw kan het beperken van stress door verandering in seizoen en klimaat helpen bij gewasopbrengst.