onzekerheid

Onzekerheid is het gebrek aan zekerheid over een gebeurtenis, uitkomst of bewering. In het dagelijks taalgebruik verwijst het naar twijfels of onduidelijkheid. In wetenschappelijke en maatschappelijke contexten verwijst onzekerheid naar de mate waarin informatie, modellen of voorspellingen fout kunnen bevatten of variëren door toeval.

Er zijn verschillende vormen van onzekerheid. Epistemische onzekerheid ontstaat door beperkte of onvolledige kennis en kan worden verminderd door nader onderzoek of extra data. Aleatorische onzekerheid, ook wel stochastische onzekerheid genoemd, vloeit voort uit intrinsieke willekeur in een systeem en is vaak onverminderd door meer informatie. Daarnaast onderscheidt men objectieve onzekerheid, gebaseerd op meetbare gegevens en theorieën, en subjectieve onzekerheid, die voortkomt uit persoonlijke aannames en inschattingen.

In meet- en onderzoekspraktijk wordt onzekerheid vaak uitgedrukt met foutmarges of betrouwbaarheidsintervallen. Bij metingen spreken men van meetfouten en onzekerheidscomponenten zoals systematische fouten en toevallige fouten. In modellering en simulaties wordt onzekerheid gekwantificeerd door probabilistische benaderingen, zoals Bayesiaanse methoden of frequentistische intervalschattingen. Het doel is om de betrouwbaarheid van conclusies en voorspellingen inzichtelijk te maken en onzekerheid transparant te communiceren.

Filosofisch en praktisch gezien raakt onzekerheid de aard van kennis en besluitvorming. Beslissingen onder onzekerheid vereisen vaak risicobeoordeling, scenarioanalyse en gevoeligheidsanalyses. In beleid en wetenschap stimuleert dit een zorgvuldige interpretatie van resultaten en aandacht voor de grenzen van wat bekend is.