aanpassen

Aanpassen is een Nederlands werkwoord met de kernbetekenis ‘wijzigen zodat iets beter aansluit bij wensen, omstandigheden of vereisten’. Het kan slaan op het veranderen van een object, het afstemmen van systemen of regels, of het aanpassen van eigen gedrag aan een nieuwe situatie. Het woord wordt in veel contexten gebruikt, van kleding tot technologie en beleid.

Etymologie en vorming: aan- is een voorvoegsel dat richting of toewijzing aanduidt, en passen betekent ‘geschikt maken’ of ‘passend maken’. Samen vormt dit werkwoord de betekenis van ‘hierop afstemmen’. Het voltooid deelwoord is aangepast. In zinnen met een rechtstreeks object is het separabel: ik pas de klok aan. In de voltooide tijd: ik heb de klok aangepast. De reflexieve vorm zich aanpassen verwijst naar het aanpassen van jezelf aan omstandigheden: we moeten ons aanpassen aan de nieuwe regels.

Gebruik en contexten: kleding kan worden aangepast (de jurk laten innemen, de broek korter maken). Software, systemen en processen worden aangepast aan wensen of specificaties. Ook beleid, regels en plannen worden aangepast naar veranderende omstandigheden. Veel voorkomende zinnen zijn bijvoorbeeld: De handleiding is aangepast; We passen het beleid aan; We moeten ons aanpassen aan de situatie.

Grammaticale noten: wanneer aanpassen als separabel werkwoord wordt gebruikt, staat het deelwoord achter het object (passen … aan). De infinitief is aanpassen; de gerundiumvormen volgen de reguliere vervoeging van passen. Als zelfstandig naamwoord is er de aanpassing (de aanpassingen) of de term aanpassing aan de situatie.

Zie ook: aanpassing, aanpassen als synoniem van wijzingen en afstemmen. Verwante begrippen zijn wijzigen, bijstellen en afstemmen.