voorvoegsel

Een voorvoegsel is in de taalkunde een morfem dat aan de voorkant van een woord of stam wordt toegevoegd om de betekenis te veranderen of een nieuw woord te vormen. In het Nederlands functioneren voorvoegsels als prefixen en kunnen ze de betekenis van het woord beïnvloeden, de nadruk verschuiven of de grammaticale klasse veranderen.

Voorvoegsels komen vooral voor in derivatie en negatie. Veel voorkomende Nederlandse voorvoegsels zijn be-, ver-, ont-, her-, on- en mis-. Ze kunnen een werkwoord een andere betekenis geven (bezoeken, verhuizen, ontdekken, herhalen) of een negatie aangeven (onveilig, onduidelijk). Ook kunnen voorvoegsels Richtung of aspect verduidelijken, zoals in op- en af-prefixen die beweging of richting aangeven.

Naast derivatie bestaan er ook scheidbare voorvoegsels bij werkwoorden. Bij sommige samengestelde werkwoorden kan het voorvoegsel in de zin scheiden van de stam (opstaan, ik sta op). In andere gevallen blijft het voorvoegsel vastzitten aan de stam (ontdekken, begrijpen). Een apart geval is het prefix ge- in het voltooid deelwoord (gebeuren, gegaan, laten zien), dat een participiale vorm markeert.

In orthografie en woordvorming kan de plek van een voorvoegsel variëren, en sommige woorden kunnen zonder of met een tussenstreepje voorkomen. De grens tussen voorvoegsel en stam is niet altijd duidelijk, wat leidt tot variatie in spelling en morfologische analyse.

Zie ook: achtervoegsel, samenstelling, scheidbare werkwoorden.