Leergedrag

Leergedrag verwijst naar gedrag dat is verworven door ervaring en interactie met de omgeving, in tegenstelling tot aangeboren gedrag dat genetisch bepaald is. Het ontstaat door veranderingen in perceptie, geheugen en motoriek als reactie op stimuli, beloning en sociale interactie, en kan leiden tot blijvende aanpassingen in handelen en probleemoplossing.

Vormen van leergedrag omvatten habituatie (afname van respons bij herhaalde blootstelling aan een neutrale stimulus), sensitisatie (toename van respons bij versterkte of aversieve stimuli) en conditionering. Klassieke conditionering koppelt een neutrale prikkel aan een prikkel die een automatische reactie oproept, waardoor de neutrale prikkel zelf de reactie kan oproepen. Operante conditionering leert gedrag door beloning of straf; de kans op herhaling neemt toe of af. Observational learning (modelleren) vindt plaats door het observeren en nabootsen van anderen, en insight learning verwijst naar probleemoplossing via plotseling begrip.

Mechanismen van leergedrag omvatten neural plasticiteit en veranderingen in geheugen en beloningssystemen; dopaminereceptoren spelen een belangrijke rol. Het leervermogen ontwikkelt zich door oefening, aandacht en motivatie en kan cultureel of soortspecifiek verankerd raken. Bij dieren is imprinting of vroege blootstelling cruciaal, terwijl bij mensen taalverwerving en scholing centrale onderdelen van leergedrag zijn.

Leergedrag heeft brede toepassingen: onderwijs, training van dieren, gedragsmodificatie en rehabilitatie. Het begrip onderstreept dat gedrag kan voortkomen uit een combinatie van genetische aanleg en omgeving, en dat interactie tussen deze factoren bepalend is voor wat, wanneer en hoe geleerd wordt. De toepasbaarheid en uitleg kunnen per situatie variëren.